پورتال چيست؟

پورتال (Portal) و در معناي لغوي به معاني: باب، سر در، دروازه، مدخل، ايوان مي­باشد. اين کلمه با توجه به کاربرد آن در علوم مي­تواند معاني مختلفي پيدا کند، به عنوان مثال در علم معماري به معني درگاه مي­باشد.

اما در دنياي گسترده اينترنت به همان معني اما با کمي تفاوت به کار برده مي­شود. سايتي را پورتال مي­نامند، که بتواند اطلاعات و امکانات زيادي را در اختيار کاربر بگذارد و نيازهاي کاربر را برطرف کند. اين اطلاعات ممکن است شامل هر چيزي شوند به عنوان مثال خدمات کتابخانه ­اي، معرفي سايت­هاي ديگر، اخبار، خدمات­دهي از جمله ايميل، اطلاعات تازه­هاي نشر و غيره.

پورتال اصلي کتابخانه، محلي براي ارائه متمرکز اطلاعات و خدمات کتابخانه، کنترل مرکزي زيرسايت‌ها و در عين‌حال آرشيوي جهت دسترسي يکپارچه و مجتمع به اطلاعاتي از قبيل آرشيو مدارک و ساير مستندات است. قوانين اطلاع‌رساني و حوزه عملکرد کاربران و مسئولين پورتال‌ها و همچنين ارتباطات ميان آنها، از طريق پورتال مرکزي قابل تعريف و کنترل مي‌باشد.

پورتال کتابخانه اي چيست؟

پورتال­هاي کتابخانه ­اي مجموعه­ هايي هستند که امکانات لازم براي تهيه، سازماندهي، دسترسي، جستجو، استخراج، تفسير، انتقال، نگهداري و انسجام منابع اطلاعاتي را فراهم مي­آورند، به نحوي که اين منابع با وجود سطوح دسترسي به سادگي در دسترس باشند.

پورتال اطلاعاتي نقشي کليدي در توسعه کتابخانه دارد و از همه منابع کتابخانه ­اي به شکل چاپي، ميکرو (فيلم و غيره) و الکترونيکي (هم ديجيتالي خالص و هم برگردانده شده به شکل ديجيتالي) تشکيل شده است.

پورتال کتابخانه اي عنوان يک ابزار جديد خدمات کتابخانه­اي عملا در تابستان 1388 مستقر شد. اين برنامه يکي از اجزاي کليدي استراتژي الکترونيکي کردن خدمات مرکز به حساب مي­آيد. که به منظور ايجاد چهارچوب فکري و همچنين توسعه زيرساخت­هاي فني براي خدمات پيشرفته، امکان دسترسي پيوسته به مجموعه وسيع کتابخانه­ ها توليد شده است.به اين ترتيب، پورتال اطلاعاتي يک نقش اساسي در هماهنگي و تحرک در ديجيتالي کردن فعاليت­ها در کتابخانه­ ها و مراکز اسناد و آرشيو  را خواهد داشت.

پورتال در نظر دارد، مجموعه مهمي از منابع ديجيتالي براي دسترسي پيوسته محلي و دوردست تهيه نمايد. توسعه مجموعه سنتي، تداوم بلند مدت و دسترسي هميشگي از اهداف اصلي اين نرم­افزار به حساب مي­آيند.

پرتال کتابخانه اي ، راهکار اطلاع‌ رساني توسعه‌ يافته کتابخانه‌ها وجود پورتال مي‌تواند بخش مهمي از مشکلاتي را که هم اکنون در نظام کتابخانه ­اي کشور وجود دارد، مرتفع نمايد. در اين قسمت بخشي از مشکلات فعلي و نقش پورتال در حل آنها به اجمال مرور خواهند شد. 

اين مشکلات عبارتند از :

• عدم ارتباط دو سويه بين کتابخانه و کاربران کتابخانه.
• عدم دسترسي به خدمات کتابخانه در خارج از محدوده کتابخانه ­ها.
• عدم دسترسي به اطلاعات و خدمات قابل ارائه توسط کتابخانه ­ها براي افراد خارج از کتابخانه.
• وجود سرويس‌دهنده‌ها و مراکز و پايگاه­ هاي جانبي پراکنده و به تبع آن، نياز به  دسترسي جداگانه به هريک از آنها از يک نقطه واحد.
• عدم وجود مرجعي متمرکز براي ارائه و استفاده از اطلاعات گردآوري شده.
• عدم وجود ابزارهايي براي تبادل ايمن و مطمئن اطلاعات، نظرات و ديدگاه‌ها پيرامون مسائل مختلف.
• عدم وجود مرجعي براي ارائه و نمايش دستاوردها و فعاليت‌هاي کتابخانه در زمينه‌هاي گوناگون.
• عدم شناخت از نيازهاي واقعي محققان و پژوهشگران و عدم سرويس­دهي خصوصي به کاربران کتابخانه ­ها.
• عدم وجود مرجعي رسمي براي نمايش منابع ديجيتالي کتابخانه.
• عدم وجود محلي براي ذخيره ­سازي دانش کتابخانه.

 

وجود اين مشکلات مي­تواند اثرات منفي در حوزه خدمات کتابخانه ­اي بوجود آورد که برخي از اين مشکلات عبارتند از:

• عدم دسترسي ذي نفعان و کاربران خارج از محدوه کتابخانه به اطلاعات و منابع مورد نياز.
• گسترش سيستم‌هاي نرم‌افزاري پراکنده و ايجاد جزاير گسسته اطلاعاتي و اطلاع‌رساني.
• دشواري برقراري ارتباط کاربران با کتابخانه­ ها و ثبت و بررسي نقطه نظرات و ديدگاه‌هاي آنها.
• نياز به آشنايي کاربران با برنامه‌هاي مختلف و متفاوت.
• برآورده نشدن نيازهاي کاربران.
• سردرگمي کاربران در زمينه جستجو در پايگاه ­هاي مختلف.
• عدم راهنمايي کاربران و صرف هزينه و زمان زياد براي سرويس ­دهي و اطلاع رساني و  خدمات کتابخانه ­اي.
• ارائه اطلاعات غير مفيد به کاربران به دليل عدم شناخت آن‌ها.

 

امروزه توسعه پورتال ­هاي کتابخانه ­اي در سراسر جهان، باعث توسعه خدمات کتابخانه و افزايش رضايت کاربران شده است.

برخي از اين دستاوردها عبارتند از:

• مديريت يکپارچه مراکز و پايگاه­ هاي جانبي با روش استقرارهاي متعددي چون متمرکز، نيمه متمرکز و غير متمرکز دارند.
• توسعه پورتال کتابخانه‌اي به عنوان نقطه مشترک اطلاع‌رساني به کاربران.
• توسعه پورتال کتابخانه‌اي به عنوان ابزاري براي تقويت سطح کيفي خدمات کتابخانه.
• توسعه پورتال کتابخانه‌اي به عنوان ابزاري براي توسعه ارتباط با کاربران، با هدف ايجاد محيطي براي جلب نظرات و آراي عمومي در خصوص مسائل مختلف.
• توسعه پورتال کتابخانه‌اي به عنوان بستري براي تجميع، استفاده بهينه و سريع تمامي کاربران و ذينفعان از کليه داده‌ها، اطلاعات و دانش موجود.
• توسعه پورتال کتابخانه‌اي به عنوان ابزار تصميم‌گيري مديران ارشد.
• توسعه پورتال کتابخانه‌اي به عنوان ابزاري مناسب‌سازي شده با سلايق و نيازهاي کاربران براي استفاده راحت و آسان آنها از داده‌ها و اطلاعات.
• توسعه پورتال کتابخانه‌اي به عنوان ابزاري براي دسترسي به دانش کتابخانه.